رسوب‎های کنار قاره‎ای پرکامبرین (پرکامبرین پسین)

رسوب‎های کنار قاره‎ای پرکامبرین ایران سنگ‎هایی هستند که پس از رویداد زمین‎ساختی کاتانگایی و پیش از کامبرین تشکیل شده‎اند که بیشتر از انواع آواری‎های کم عمق، گاهی تبخیری و آتشفشانی هستند. در گذشته‎ برای این مجموعه، از واژة اینفراکامبرین Infracambrian)) استفاده می‎شد، چرا که این سنگ‎ها در زیر رسوبات کامبرین قرار داشتند و از سنگ‎های کم دگرگونی و یا دگرگونی پرکامبرین، با یک مرز ناگهانی از نظر سنگ‎شناختی، درجة دگرگونی و ترکیب سنگی جدا بودند (هوشمندزاده و همکاران، 1367) ولی، امروز اغلب از آنها با نام «سنگ‎های پرکامبرین پسین » یاد می‎شود. 

سنگ‎های پرکامبرین پسین نه تنها در ایران بلکه درکشورهای همجوار سنگ رخسارة بسیار همگن دارند. در هر حال، به رغم پایداری جانبی رخساره‎ها، تفاوت‎های رخسارة سنگی در جهت قائم سبب شده تا مجموعة مذکور به چند واحد سنگ‎چینـه‎ای به نام‎های « سازند باینــدور »، « سازند سلطانیــه »، « سازند باروت » و « سازند زاگون » تقسیم شود. در سال (1977) زگر، دینوفلاژل‎های کامبرین پسین را در شیل‎های سُرخ‎رنگ موجود در مرز دو سازند باروت و زاگون گزارش کرد و بدین‎سان سازند زاگون از مجموعة یاد شده (اینفراکامبرین) حذف شد.

داده‎های دیرینه‎شناسی امروز ایران، حمدی (1374)، نشان می‎دهد که مرز پرکامبرین – کامبرین سنگ‎های ایران از میان سازند سلطانیه (قاعدة عضو دولومیت میانی) می‎گذرد. بنابراین سنگ‎های کنار قاره‎ای پرکامبرین پسین ایران محدود به سازند بایندور و بخش زیرین سازند سلطانیه در البرز، معادل‎های تبخیری – آتشفشانی سری‎های ریزو، دسو، راور در ایران مرکزی و یا انباشته‎های تبخیری سری هرمز در زاگرس است.با وجود استقلال نسبی حوضه‌های رسوبی، با تکیه بر سنگ رخساره و توزیع جغرافیایی سنگ‌های پرکامبرین پسین ایران، چنین به نظر می‌رسد که سکوی پرکامبرین پسین با دریای کم‌ژرفایی پوشیده می‎شد که از شمال به جنوب ژرفای کمتری داشت، به گونه‌ای که دریای آزاد در شمال ایران بوده است. گفتنی است که کافتی شدن پوسته، به ویژه در منطقة کرمان و جنوب خاوری زاگرس، از عوامل مؤثر در تفاوت رخساره‎ها است .