کامبرین در زاگرس

در پهنة زاگرس سنگ‎های کامبرین دو رخسارة متفاوت دارند.

در منطقة فارس، بیشتر انباشته‎های تبخیری سری هرمز، سن کامبرین دارد و به نظر می‎رسد که سکوی فارس باریکه‎های کافتی پرکامبرین پسین تا زمان کامبرین ادامه داشته‎اند، به گونه‎ای که به باور اشتوکلین (1990)، « کمپلکس هرمز » هم‎ارز جانبی و زمانی سازندهای بایندور، سلطانیه، باروت، زاگون، لالون و عضو (1) سازند میلا است و حتی قویدل سیوکی (1359) بر اساس شواهد پالینولوژی، در چاه شمارة (1) درنگ، مرز بالای نمک‎های هرمز را متعلق به کامبرین بالایی می‎داند. زاهدی (1379) نیز وجود نهشته‎های نمک کامبرین میانی را در زاگرس مرتفع گزارش کرده است و تغییر سن نمک‎ها از پرکامبرین پسین تا کامبرین سبب شده تا گاهی نمک‎های زاگرس به دو سن متفاوت دانسته شوند، ولی تداوم شرایط تشکیل نمک از پرکامبرین پسین تا کامبرین پیشین بیشتر محتمل است. 

در زاگرس مرتفع، سنگ‎های کامبرین به ویژه در کوه دنا، زردکوه، اشترانکوه، سبزو، چال‎پرواری برونزد دارند. بُرش چال‎پرواری یکی از کامل‎ترین ردیف‎های کامبرین زاگرس است که حدود 1356 متر ستبرا دارد (مطیعی، 1372). در این نواحی (زاگرس مرتفع) ردیف‎های کامبرین، سنگ رخساره‎ای به طورکامل مشابه با البرز، آذربایجان و گستره‎های وسیعی از ایران مرکزی دارند. شباهت‎ سنگ‎شناختی حاکی از شرایط یکسان رسوبی است، به گونه‎ای که استفاده از نام سازندهای کامبرین البرز – آذربایجان همچنان در پهنة زاگرس امکان‎پذیر است .سازند سلطانیه : به عنوان ردیف‎های آغازین کامبرین، در زاگرس مرتفع گزارش نشده است.

 ولی در زاگرس چین‎خورده، بخشی از سری هرمز می‎تواند هم‎ارز جانبی سلطانیه باشد.سازند باروت : بهترین رخنمون را در کوه سبزو دارد که شامل 152 متر دولومیت‎ نازک لایه با میان‎لایه‎هایی از شیل‎ سُرخ – ارغوانی است. در کوه دنا، سازند باروت با 512 متر ضخامت، سنگ‎شناسی مشابهی با کوه سبزو دارد. در این نواحی، سازند باروت سنگواره ندارد، ولی با توجه به مقایسه‎های منطقه‎ای، به سن کامبرین پیشین دانسته شده است.

سازند شیلی زاگون : در کوه دنا (283 متر)، سبزو، کوه لاجین و کوه گره شامل شیل‎های میکادار رنگارنگ، از سُرخ ارغوانی تا سبز – آبی، است که به طرف بالا، به تدریج ماسه‎ای می‎شود. به گونه‎ای که ردیف‎های پایانی آن از نوع ماسه‎سنگ‎‎های سُرخ‎رنگ و ریزدانه و شیل است. مانند دیگر نقاط ایران، در کوه‎های زاگرس هم زاگون سنگواره ندارد، ولی با توجه به جایگاه چینه‎شناسی به سن کامبرین پیشین است.

سازند ماسه‎سنگی لالون : در بیشتر نقاط زاگرس مرتفع، به جز زردکوه، رخنمون دارد. اگرچه در این نواحی ماسه‎سنگ‎های کوارتزی ارغوانی رنگ لالون شبیه ردیف‎های مشابه با دیگر نقاط ایران است، ولی نبوی (1354) بر این باور است که، در مقایسه با دیگر نواحی، ماسه‎سنگ‎‎های لالون زاگرس رنگ روشن‎تری دارد و کمتر کوارتزی است.

سازند میلا : در زاگرس به خوبی با بُرش الگوی آن در البرز قابل مقایسه است (مطیعی، 1372). اگرچه گاهی به این نهشته‎ها « سازند بازفت » گفته شده ولی واژة سازند میلا کاربرد بیشتری دارد. شمال دره بازفت، زردکوه، کوه سبزو، کوه لاجین، کوه گره و کوه دنا، بخش‎هایی از زاگرس مرتفع هستند که سازند میلا رخنمون دارد.

ستوده‎نیا (1975)، سازند میلای زاگرس را به سه عضو تقسیم کرده است.

عضو A (در پایین)، حدود 70 متر دولومیت با کمی شیل است که سنگوارة شاخص ندارد.

عضو B (در وسط)، ضخامت متغیری (26 تا 137 متر) شیل‎های سُرخ – سبز و سیلت سنگ است که در قسمت میانی آن تناوبی از دولومیت وجود دارد. این عضو هم سنگوارة بارز ندارد.

عضــو C (در بــالا )، تنـــاوب منظمـــی از سنگ‎آهک نـــازک‎لایـــه و شیـــل است که گاهـــی لایه‎هـــای ماسه‎سنگـــی و دولومیتــی به آن افــزوده می‎شود.

بــر اساس سنگــواره‎هایــی ماننـــــد Billingsella cf. rhombo, Billingsella sp., Obolus sp.، سن این عضو، کامبرین میانی تا پسین است، ولی بر اساس مطالعات گرده شناسی، قویدل (1990) اکریتارک‎های عضوC را به سن کامبرین میانی تا بالایی و تا حدی ترمادویسین آغازین از اردویسین می‎داند.