در گسترههای وسیعی از ایران مرکزی، سنگهای کامبرین همان ویژگیهای کامبرین البرز – آذربایجان را دارند. به گونهای در این نواحی نیز استفاده از نامهای سلطانیه، باروت، زاگون، لالون و میلا امکانپذیر است. اما، در حوضههای کافتی نواحی عقدا، شمال کرمان، بافق و راور، سیما و سنگشناسی سنگهای کامبرین متفاوت از دیگر نواحی ایران مرکزی و البرز – آذربایجان است و همین امر سبب گردیده تا واحدهای سنگچینهای متفاوتی شناسایی و معرفی شوند .
ادامه مطلب ...در پهنة زاگرس سنگهای کامبرین دو رخسارة متفاوت دارند.
در منطقة فارس، بیشتر انباشتههای تبخیری سری هرمز، سن کامبرین دارد و به نظر میرسد که سکوی فارس باریکههای کافتی پرکامبرین پسین تا زمان کامبرین ادامه داشتهاند، به گونهای که به باور اشتوکلین (1990)، « کمپلکس هرمز » همارز جانبی و زمانی سازندهای بایندور، سلطانیه، باروت، زاگون، لالون و عضو (1) سازند میلا است و حتی قویدل سیوکی (1359) بر اساس شواهد پالینولوژی، در چاه شمارة (1) درنگ، مرز بالای نمکهای هرمز را متعلق به کامبرین بالایی میداند. زاهدی (1379) نیز وجود نهشتههای نمک کامبرین میانی را در زاگرس مرتفع گزارش کرده است و تغییر سن نمکها از پرکامبرین پسین تا کامبرین سبب شده تا گاهی نمکهای زاگرس به دو سن متفاوت دانسته شوند، ولی تداوم شرایط تشکیل نمک از پرکامبرین پسین تا کامبرین پیشین بیشتر محتمل است.
عنوان: مقدمه
در ایران سنگهای اردویسین گسترش محدود دارند و به استثنای ناحیة شیرگشت، در دیگر سایر، سنگهای اردویسین با یک واحد آواری از ماسهسنگهای کوارتزی سفیدرنگ آغاز میشود که با سنگهای کهنتر ارتباط ناپیوستـــه از نوع دگرشیبی فرسایشی دارد. با این حال، در ناحیة کلمرد (باختر طبس) همبری انباشتههای اردویسین با سنگهای پرکامبرین (سازند کلمرد) از نوع دگرشیبی زاویهای و با گرانودیوریتهای این زمان (پرکامبرین) از نوع دگرشیبی آذرینپی است. وجود برونزدهای مشترک سنگهای کامبرین و اردویسین سبب شده تا همبری سنگهای یاد شده پیوسته دانسته شود، در حالی که ناپیوستگیهای یاد شده شواهدی از یک ایست رسوبی پیش از اردویسین است که به جز فرونشست شیرگشت در دیگر نقاط ایران اثرگذار بوده است.
در البرز –آذربایجان، نهشتههای اردویسین رخنمون متعدد، ولی گسترش محدود دارند و در همه جا پس از یک ایست رسوبی، به طور همشیب، بر روی سنگهای کامبرین و یا قدیمیتر قرار دارند. در این نواحی (البرز – آذربایجان) سه واحد سنگچینهای « لشکرک »، «عضو 5 سازند میلا » و « سازند قلی » نشانگر ردیفهای اردویسین اندکه از میان آنها سازند لشکرک کاربرد بیشتری دارد.سازند لشکرک : با 175 متر ضخامت، توسط گانسر و هوبر (1962) شناسایی و توسط گلاس (1965)، در خاور قلة لشکرک (شمال طالقان، باختر کلاردشت) مطالعه و معرفی شده که مرز زیرین آن با سازند لالون گسلی و در بالا با سازند آهکی مبارک (کربنیفر) پوشیده میشود. بُرش الگوی سازند لشکرک متشکل از سه واحد زیر است.
ادامه مطلب ...در گسترههای وسیعی از ایران مرکزی، سنگهای اردویسین شامل نهشتههای دریایی از نوع شیل، ماسهسنگ، مارن و سنگهای کربناتی با فسیل تریلوبیت، بازوپا، کنودونت و ... است در ناحیة شیرگشت، روتنر و همکاران (1968) به این انباشتهها « سازند شیرگشت » نام دادهاند که سومین سازند از گروه میلا است.بُرش الگوی سازند شیرگشت با ستبرای حدود 1236 متر، ضخیمترین انباشتههای اردویسین ایران است. بخش زیرین این سازند شامل 57 متر سنگآهکهای گرهکدار با میانلایههایی از مارن است که با چند ده متر سنگآهکهای ماسهای سُرخ فسیلدار پوشیده میشود. ولی، حجم اصلی سازند شیرگشت را انباشتههای شیلی و ماسهسنگی سبز رنگ تشکیل میدهد که میانلایههایی از سنگهای کربناتی آهکی دارد. بر خلاف دیگر نقاط ایران، در ناحیة شیرگشت گذر کامبرین پسین (سازند درنجال) به اردویسین (سازند شیرگشت) تدریجی است و یک لایه سنگآهک دارای بازوپایان به نام لایههای بیلینگلا این دو را از همدیگر جدا میسازد. تجمع سنگوارههای گوناگون، سن اردویسین پیشین تا میانی را برای سازند شیرگشت تعیین میکند.جدا از تفاوتهای درخور توجه ضخامت، ویژگیهای سنگی سازند شیرگشت کم و بیش در سایر برونزدهای اردویسین ایران مرکزی به ویژه نواحی کلمرد، ازبکوه، جام، انارک، کرمان و 000 حفظ شده است و به همین دلیل در همه جا از نام سازند شیرگشت استفاده میشود. خور، تنها ناحیهای از ایران مرکزی است که سنگهای اردویسین آن دگرگونی و به سن اردویسین پسین است (آیستوف، 1984).
در کوههای زاگرس، همانند دیگر نواحی ایران، رخسارة چیرة سنگهای اردویسین ردیفهای شیلی – ماسهسنگی متمایل به سبز است که به ویژه در کوه سورمه، زردکوه، چالی شه و کوه فراقون برونزد دارند. در کوههای زاگرس سه واحد سنگچینهای زیر نشانگر نهشتههای اردویسین هستند:
مقدمه
جغرافیای دیرینه و چگونگی پراکنش سنگهای سیلورین در ایران این باور را به وجود آورده است که به لحاظ تداوم حرکات شاغولی وابسته به رخداد کالدونین و یا گسترش جهانی یخچالها و افت سطح دریاها، در زمان سیلورین خشکی ایرانزمین وسعت بیشتری داشته و به همینرو، در ایران، دورة سیلورین، یک دورة نبود رسوبگذاری است. با این حال، در نواحی محدودی از البرز خاوری، ایران مرکزی و جنوب خاوری زاگرس سنگهایی به سن سیلورین گزارش شده است. به همین دلیل، نبوی (1355) بر این باور است که در پیامد جنبشهای زمینساختی کالدونی، بخش شمال و شمال باختری ایران به صورت خشکی (خشکی کالدونی) درآمده است.
مرز خاوری این خشکی از علیآباد گرگان آغاز و پس از گذر از سمنان و محلات به زردکوه بختیاری رسیده است. ولی، وجود سنگهای سیلورین در تالش، محدودة این خشکی را پرسشآمیز میسازد.سنگهای سیلورین ایران بیشتر شامل شیل، سنگ آهک و ماسهسنگی حاوی انواع گراپتولیت، مرجان، بازوپایان، تریلوبیت و کنودونت است که نشانگر محیطهای رسوبی از نوع کم ژرفا است. یکی از ویژگیهای سنگهای سیلورین ایران، فراوانی سنگهای آتشفشانی از نوع بازالتهای زیردریایی است که تأییدی بر یک مرحلة بازشدگی(Opening Stage) در پوستة کراتونی سکوی پالئوزوییک ایران است. گفتنی است در برخی نقاط ایران (جنوب گرگان، جنوب خاوری زون سنندج – سیرجان)، سنگهای آذرین سیلورین نسبت به سنگهای رسوبی این زمان گسترش بیشتری دارند.
برای نخستین بار، روتنر و همکاران (1968)، برای سنگهای سیلوریـن ایران مرکزی نام «سازند نیـــــور(Niur Fm.) » را انتخاب کردند که نخستین سازند از گــــروه گوشکمر(Gushkamar Group) است و در محل بُرش الگو (روستای نیوار در جنوب خاوری ازبکوه) متشکل از 446 متر سنگآهکهای قهوه ای تیرة مرجاندار با میانلایههای ناچیز از شیل و یک بخش دولومیتی در قسمت زیرین است. رخسارة سنگهای سیلورین بُرش الگو در تمام ایران مرکزی ثابت نیست، به گونهای که در ناحیة شیرگشت، سازند نیور شامل 628 متر نهشتههای ماسهسنگی سفیدرنگ همراه با لایههای آهکی فسیلدار است که به عنوان برش مرجع (Reference Section) شناخته میشود و همین رخسارة آواری سیلورین است که در بسیاری از نواحی ایران مرکزی از جمله جام، ترود، شمال بافق، انارک، کاشان و ... عمومیت دارد و معرف رخسارههای آواری حاصل از کوهزایی کالدونین است.
ادامه مطلب ...به جز ناحیة تالش، گسترش سنگهای سیلورین البرز منحصر به بخش خاوری این کوهها است. نواحی جاجرم، کوه کورخود، رباط قرهبیل، بجنورد، شمال شاهرود، بخشهایی از البرز خاوری هستندکه برونزدهایی از سنگهای سیلورین دارند. در نواحی رباط قرهبیل، جاجرم و همچنین در ناحیة قلی، سنگهای سیلورین شامل یک بخش شیلی تریلوبیت و مرجاندار در پایین، یک بخش کربناتی حاوی مرجان و بازوپایان در وسط و یک بخش ماسه سنگی در بالا است. در برش رباط قرهبیل و جاجرم، در بالای بخش کربناتی پایینی، افقهای بازالتی وجود دارد که افشار حرب (1373)، آنها را با بازالتهای سلطان میدان ناحیة گرگان قابل قیاس میداند. رخسارة سنگهای سیلورین البرز خاوری مشابه ایران مرکزی است. به همین دلیل، در البرز خاوری هم برای ردیفهای سیلورین از نام « سازند نیور » استفاده شده است.
جدا از سازند نیور، یکی از واحدهای سنگچینهای سیلورین البرز خاوری « بازالتهای سلطان میدان » است که جایگاهی بین سنگهای اردویسین و دونین دارد و ویژگیهای آن در بخش ماگماتیسم پالئوزوییک بیان خواهد شد.در البــرز باختری، به ویژه در ناحیة فومنات (کلارک، 1975) و خلخال (حمزهپور، 1970) ردیفهایی از سنگآهک ضخیملایه، سُرخرنگ و حاوی سرپایان وجود دارد که به طور غیررسمی به نام « سازند درو (Derow Fm) » نامگذاری شده و تغییرات سنی آن از اردویسین تا دونین پیشین است و لذا میتواند معرف بخشی از سنگهای سیلورین البرز باشد. سنگ رخسارة استثنایی و نیز گسترش محدود برونزدهای یاد شده تعلق آنها را به حوضههای رسوبی مستقل و متفاوت از البرز خاوری و ایران مرکزی تداعی میکند.